İHTİYATİ TEDBİR İLE İHTİYATİ HACİZ ARASINDAKİ FARKLAR
İHTİYATİ TEDBİR NEDİR?
Ülkemizde yargılama faaliyetlerinin uzun sürmesi nedeniyle bu durum hak sahipleri için geri dönülemez mağduriyetlere sebep olabilmektedir.
Bu sebeple hak kayıplarının önlemek amacıyla mevcut durumdan kesin hükme kadar olan süreçte meydana gelebilecek bir değişme ile hakkın elde edilmesinin zorlaşması, gecikme sebebiyle ciddi bir zarar meydana gelmesi ya da hakkın elde edilmesinin imkansızlaşması gibi hallerin önüne geçmek amacı ile hâkim durumun koşullarına göre sakıncalı bir hal gördüğünde uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir.
İhtiyati tedbir, dava açılmadan önce, esas hakkında görevli ve yetkili olan mahkemeden; dava açıldıktan sonra ise ancak asıl davanın görüldüğü mahkemeden talep edilir. Mahkeme anılan talebi gerekli karşı tarafı da dinlemek suretiyle değerlendirir. Talep edenin haklarının korunmasında ivedilik olduğu durumlarda hâkim karşı tarafı dinlemeden de ihtiyati tedbire karar verebilir.
Akabinde hâkim tarafından ihtiyati tedbir kararı verildikten sonra uygulanması için kararın verildiği tarihten itibaren 1 hafta içerisinde talep edilmek zorundadır. Aksi takdirde ihtiyati tedbir kararı kendiliğinden kalkacaktır.
İHTİYATİ HACİZ NEDİR?
İhtiyati haciz, para alacaklarına ilişkin mevcut veya müstakbel takibin sonucunun güvence altına alınması için mahkeme kararı ile borçlunun taşınır veya taşınmaz malvarlığına el konulmasını sağlayan geçici bir hukuki korumadır. İhtiyati haciz, İcra ve İflas Kanunu 257 vd. maddelerinde düzenlenmiştir.
İhtiyati haciz talebinde bulunabilmek için öncelikle borcun vadesi gelmiş olası gerekir. Ancak bazı sebeplerin varlığı halinde borcun vadesi gelmeden de ihtiyati haciz istenebilir. Bu sebepler;
- Borçlunun belli bir yerleşim yerinin olmaması
- Borçlunun Taahhütlerinden Kurtulmak Maksadıyla Mallarını Gizlemesi, Kaçırması Veya Kendisinin Kaçmaya Hazırlanması Yahut Kaçması Ya Da Bu Maksatla Alacaklının Haklarını İhlal Eden Hileli İşlemlerde Bulunması.
Yetkili mahkeme tarafından ihtiyati haciz kararı verilmesiyle kararın verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde alacaklının yetkili icra müdürlüğünden ihtiyati haciz kararının icrasını istemesi gerekir. Alacaklı 10 gün içinde ihtiyati haciz kararının icrasını istemezse, ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar.
İHTİYATİ HACİZ İLE İHTİYATİ TEDBİR ARASINDAKİ FARKLAR
A-)AMAÇ BAKIMINDAN
İhtiyati tedbir, aynı uyuşmazlık konusu olan taşınır veya taşınmaz malların dava sonuna kadar devrinin önlenmesi maksadıyla HMK. Madde 389’da düzenlenen durumlarda başvurulan bir yol olduğu halde; ihtiyati haciz, bir alacağın tahsilini kolaylaştıran bir yoldur.
İhtiyati hacizde ihtiyaten haczedilen mal ve haklar, alacaklının açtığı veya yaptığı veyahut açmayı ya da yapmayı düşündüğü dava veya icra takibinin konusu değildir. Halbuki ihtiyati tedbirde tedbir konulan şey dava konusudur.
B-)KONU BAKIMINDAN
İhtiyati haciz, İİK’da düzenlendiği üzere yalnız para ve teminat alacakları hakkındaki dava ve icra takiplerinde söz konusu olur ancak ihtiyati tedbirin konusu daha geniştir. Taşınır, taşınmaz, bir şeyin yapılmasına ya da yapılmamasına veya bir şeyin teslimine dair davalarda da ihtiyati tedbir karar verilmesi mümkündür.
C-)SONUÇLARI BAKIMINDAN
İhtiyati haciz kararından sonra alacaklı, borçlu hakkında mutlaka dava açmaya mecbur olmayıp, icra takibinde de bulunabildiği halde, ihtiyati tedbir kararı alan kimse mutlaka süresi içinde dava açmak zorundadır.
İhtiyati haciz sahibi alacaklı dava veya icra takibi sonunda haklı çıkarsa, ihtiyaten haczedilen mallar satılıp paraya çevrilerek elde edilen bedel alacaklıya verilirken, ihtiyati tedbirde üzerine tedbir konulan mallar dava sonunda haklı çıkan davacıya aynen verilmektedir.
D-)YETKİLİ MAHKEME BAKIMINDAN
İhtiyati haciz kararı icra takibinin açılacağı yer mahkemesinden, ancak alacağa ilişkin bir dava var ise, davanın görüldüğü yer mahkemesinden ihtiyati haciz talep edilecektir. İhtiyati tedbir kararı ise, dava açılmadan esas hakkında görevli ve yetkili yer mahkemesinden, dava açıldıktan sonra ise davanın görüldüğü yer mahkemesinden talep edilecektir.
E-)TEMİNAT BAKIMINDAN
Kural olarak ihtiyati haciz isteminde bulunan alacaklının isteği mahkemece kabul edilirse, kendisinden ileride haksız çıkması halinde borçlunun ve üçüncü kişilerin bu yüzden uğrayacakları bütün zararları karşılamak için teminat alınır.
Ancak alacak ilama dayanıyorsa teminat alınmaz, ilam mahiyetinde bir belgeye dayanıyor ise teminata gerek olup olmadığına mahkeme takdir eder.
İhtiyati tedbir talep eden ise, haksız çıktığı takdirde karşı tarafın ve üçüncü kişilerin bu yüzden uğrayacakları muhtemel zararlara karşılık teminat göstermek zorundadır. Talep, resmî belgeye, başkaca kesin bir delile dayanıyor veya durum ve koşullar gerektiriyorsa, mahkeme gerekçesini açıkça belirtmek şartıyla teminat alınmamasını da takdir edebilir.
F-)İTİRAZ SÜRESİ BAKIMINDAN
İhtiyati hacizde borçlu haciz huzurunda yapılmış ise haciz tarihinden itibaren, yokluğunda yapılmış ise haciz tutanağının tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde mahkemeye müracaat ile itiraz edebilir. İhtiyati tedbirse ise, ihtiyati tedbirin uygulanması sırasında karşı taraf hazır bulunuyor ise bu tarihten, bulunmuyor ise tutanağın tebliğinden itibaren 1 hafta içerisinde mahkemeye itiraz edebilir.